Nie tylko Ziemią Świętą i jej znaleziskami żyją archeolodzy. Cypr to miejsce pochodzenia bardzo ciekawego znaleziska – dwustronnego amuletu, zapisanego inskrypcją o długości 59 liter, która brzmi tak samo czytana normalnie, jak i wspak. A co najciekawsze, zawiera także Imię Boże!

Amulet, którego wiek oceniany jest na mniej więcej 1500 lat, znaleziony został w południowo-zachodnim Cyprze, niedaleko starożytnego miasta Nea Pafos. Wymiary znaleziska to 35 mm na 41,2 mm.

Jedna strona amuletu pokryta jest obrazkami, wśród których znajduje się zabandażowana mumia (najprawdopodobniej wyobrażająca egipskiego boga Ozyrysa) leżąca na łodzi oraz wyobrażenie Harpokratesa, boga ciszy, który siedzi na stołku trzymając prawą rękę przy ustach. Ponadto odnajdujemy przedstawienie mitycznej istoty o psiej głowie, która trzyma łapę przy ustach naśladując gest Haropokratesa.

Awers amuletu przedstawiający Harpokratesa, istotę kynoidalną oraz Ozyrysa
Zdjęcie: M. Iwan, Uniwersytet Jagielloński

Na drugiej stronie znajduje się inskrypcja, zapisana po grecku, której brzmienie jest identyczne zarówno przy czytaniu w normalny sposób jak i wtedy, gdy czyta się ją wspak. Tego typu napisy lub inskrypcje nazywane są palindromami

Rewers amuletu
Zdjęcie: M. Iwan, Uniwersytet Jagielloński

Transliterując ten tekst otrzymujemy:

ΙΑΕW

ΒΑΦΡΕΝΕΜ

ΟΥΝΟΘΙΛΑΡΙ

ΚΝΙΦΙΑΕΥΕ

ΑΙΦΙΝΚΙΡΑΛ

ΙΘΟΝΥΟΜΕ

ΝΕΡΦΑΒW

ΕΑΙ

Co można przetłumaczyć jako “Jahwe jest nosicielem tajemniczego imienia, lew Re jest bezpieczny w swej świątyni”. Badacze znajdowali podobne palindromy w innych miejscach starożytnego świata, podaje Joachim Śliwa z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zauważa on także, że piszący popełnił dwa błędy literowe, w dwu przypadkach użył rho zamiast ni. Przeznaczeniem amuletu była ochrona noszącego przed nieszczęściami i niebezpieczeństwami, jak podała dyrektor wyprawy w Nea Pafos, Ewdoksia Papuci-Wladyka.

W V oraz VI w. po Chr., czyli w określonym wstępnie czasie powstania amuletu Cypr był częścią Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego. Cesarstwo Rzymskie rozpadło się w IV w., a Cypr dostał się pod kontrolę Wschodu. Gdy Cesarstwo Zachodnie upadło w V w., Wschodnie rozkwitało dalej i stało się kolebką cywilizacji i kultury bizantyjskiej.

W V w. po Chr. chrześcijaństwo stało się oficjalną religią Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego i z czasem tradycyjne politeistyczne (lub inaczej: pogańskie) praktyki poddane zostały surowym karom i zakazom. Mimo to, niektórzy ciągle pozostawali wierni swoim wierzeniom, czcząc tradycyjnych bogów.

Odnaleziony amulet stanowi dowód na to, że ludzie praktykowali na Cyprze tradycyjne, politeistyczne wierzenia jeszcze przez długi czas. Prof. Papuci-Wladyka wskazuje także na budynek zwany Willą Tezeusza, w którym znaleziono mozaikę z pogańskimi elementami, zbudowaną w VII w. po Chr.

Można zatem przypuszczać, że jeszcze przez długi czas wierzenia politeistyczne koegzystowały z chrześcijaństwem. Jednak mimo tej wspólnej egzystencji, amulet zawiera kilka elementów, które wskazują, że jego twórca nie posiadał pełnej wiedzy na temat mitologicznych postaci, które przedstawiał.

„Trzeba zaznaczyć, że wyobrażenia są bardzo niewprawne i schematyczne. Wiążą się z wierzeniami egipskimi, ale ich treść nie była dogłębnie znana twórcy amuletu” – pisze J. Śliwa w artykule.

Na przykład, zamiast siedzenia na stołku, Harpokrates częściej siedzi na kwiecie lotosu z wyciągniętymi nogami. Również postać o psiej głowie nie powinna naśladować Harpokratesa. W klasycznych wyobrażeniach, staje ona naprzeciw boga ciszy z rękami wzniesionymi w geście uwielbienia. „Nie znajdujemy żadnego wyjaśnienia dla gestu wzniesienia prawej łapy do ust w sposób podobny do Harpokratesa”.

Jeszcze bardziej dziwny zdaje się fakt, że Harpokrates i postać kynoidalna przedstawione są z przecinającymi się liniami na ciele, co sugeruje, że w opinii autora powinny one być zmumifikowane razem z Ozyrysem. Podczas gdy można zrozumieć przedstawienie zwierzęcia z bandażami, Harpokrates nie powinien ich posiadać – konkluduje Śliwa.

opracował: B. Sokal
na podstawie doniesień prasowych
(live science; UJ)

Jesteś na facebooku? My też! :)

"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)

Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie udzielimy odpowiedzi, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".

Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.