Tekst grecki i polski

Najważniejsze słowa greckie

• γράμμα [gramma] – „litera”. Raczej nie będzie zaskoczeniem informacja, że to właśnie od tego greckiego słowa pochodzi dobrze znana „gramatyka”, spójrzmy zatem w drugą stronę – skąd pochodzi słowo γράμμα? Odpowiedź można odnaleźć już w kolejnym słowie z Ga 6,11 – pojawiające się tam ἔγραψα [egrapsa] to jedna z form czasownika γράφω [grafō] oznaczającego „pisać”. Nie ma sensu omawiać wszystkich zmian jakie zaszły w historii języka by przekształcić „f” w „mm”, dość powiedzieć, że podstawowa forma czasu dokonanego w stronie biernej tego czasownika („jestem napisany”) to γέγραμμαι [gegrammai], która jest już wystarczająco podobna do greckiej „litery”. Dosłownie zatem γράμμα oznacza „to, co jest napisane” albo nawet narysowane. Okazuje się jednak, że w Nowym Testamencie nawet tak prosty wyraz przyjmuje znaczenie dość daleko odbiegające od najprostszych. Wystarczy zauważyć, że tylko dwukrotnie (na czternaście wystąpień) γράμμα oznacza literę w sensie „to, co jest napisane”: 2Kor 3,7 i Ga 6,11. Drugie znaczenie tego słowa, również rozpowszechnione w grece klasycznej, opiera się na jego liczbie mnogiej i tak γράμματα [grammata] (dosł. „litery”) oznaczają to, co w rzeczywistości jest zbiorem liter: list, dokument, pismo – tak w Łk 16,6.7 („zobowiązanie”) i Dz 28,21 (list). W kontekście biblijnym najważniejszy dokument to oczywiście tekst, który napisał Mojżesz (tak J 5,47), a więc Tora czy szerzej Pismo Święte (J 7,15; Rz 2,27; 2Tm 3,15). Poprzez przeniesienie tego ostatniego znaczenia na poziom abstrakcji zatacza się pewien krąg, ponieważ γράμμα znowu zaczyna oznaczać „to, co jest napisane” i jest tłumaczona jako „litera”, jednak nie w znaczeniu fizycznym, co raczej literalnego rozumienia Prawa (Rz 2,29; 7,6; 2Kor 3,6). Najrzadsze w Nowym Testamencie (poza nim też rzadko spotykane, chociaż znane np. Platonowi) znaczenie tego słowa to „nauka”, rozumiana zapewne jako zgłębianie tego co napisane – w ustach Festusa (Dz 26,24) staje się niepokojącą przestrogą.
• εὐπροσωπέω [euprosōpeō] – „robić dobre wrażenie”. Ten czasownik (i słowa od niego pochodzące) występuje bardzo rzadko w języku greckim, zaś w Biblii Greckiej (Septuaginta i Nowy Testament) jest hapax legomenon, a więc pojawia się wyłącznie w Ga 6,12. Ponieważ jednak jest czasownikiem złożonym, to jego znaczenie można odczytać dość łatwo rozbierając go na części – a te są dwie. Pierwsza to dość charakterystyczny przysłówek εὖ [eu], „dobrze”, który jest częścią składową kilku ważnych słów (np. εὐαγγέλιον [euangelion], εὐλογία [eulogia]), także w języku polskim („ewangelia”, „eucharystia” i – paradoksalnie – „eutanazja”). Druga część to znany już rzeczownik πρόσωπον [prosōpon], którego podstawowe znaczenie „twarz” rozciąga się dość szeroko: „wygląd”, „prezencja” czy nawet „osoba”. Czasownik, który powstał z ich połączenia oznacza więc „robić dobre wrażenie”, „mieć dobry wygląd”. Pochodzi od niego kilka innych słów (np. rzeczownik abstrakcyjny εὐπροσωπία [euprosōpia] i przymiotnik εὐπρόσωπος [euprosōpos]), które jednak nie występują w tekstach biblijnych.
• διώκω [diōkō] – „ścigać”. Znaczenie pierwotne tego czasownika, od którego biorą początek pozostałe to „wprawiać w szybki ruch” albo „powodować bieg”. Przede wszystkim oznacza zatem „ścigać” kogoś albo coś, przede wszystkim podczas wojny czy polowania (np. Ap 12,13). Nie musi jednak nieść ze sobą znaczenia agresji, może bowiem oznaczać „gonić” za kimś lub czymś z zupełnie innych powodów – jak na przykład za ukochaną osobą, za czymś ważnym albo interesującym (np. Łk 17,23). Stąd też bierze się nieco bardziej abstrakcyjne lecz wciąż jasne znaczenie „dążyć do czegoś”, „starać się o coś” (np. Rz 9,30; Flp 3,14). Oczywiście wprawianie w ruch może przyjmować też wiele znaczeń metaforycznych począwszy od wiatru gnającego statki, przez człowieka posuwającego naprzód swoją pracę, aż po posuwanie naprzód sprawy sądowej dzięki wniesieniu oskarżenia. Dla Nowego Testamentu najbardziej charakterystyczne i najczęściej występujące znaczenie to „prześladować”, które łączy w sobie niuans „ścigania” z prawniczym aspektem „oskarżenia”. Przykłady można mnożyć (w sumie διώκω występuje 45 razy w Nowym Testamencie) począwszy od Mt 5,10 aż po 2Tm 3,12.

Biblię Biblią wyjaśniać

• Mt 23,27-28: „Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze obłudnicy, bo podobni jesteście do grobów pobielanych, które z zewnątrz wyglądają pięknie, lecz wewnątrz pełne są kości trupich i wszelkiego plugastwa. Tak i wy z zewnątrz wydajecie się ludziom sprawiedliwi, lecz wewnątrz pełni jesteście obłudy i nieprawości”.
• Dz 20,22-24: „A teraz, przynaglany przez Ducha, udaję się do Jeruzalem; nie wiem, co mnie tam spotka oprócz tego, że czekają mnie więzy i utrapienia, o czym zapewnia mnie Duch Święty w każdym mieście. Lecz ja zgoła nie cenię sobie życia, bylebym tylko dokończył biegu i posługiwania, które otrzymałem od Pana Jezusa: [bylebym] dał świadectwo o Ewangelii łaski Bożej”.
• 1Kor 16,19-24: „Pozdrawiają was Kościoły Azji. Pozdrawiają was serdecznie w Panu Akwila i Pryscylla razem ze zbierającym się w ich domu Kościołem. Pozdrawiają was wszyscy bracia. Pozdrówcie się wzajemnie pocałunkiem świętym. Pozdrowienie ręką moją – Pawłową. Jeżeli ktoś nie kocha Pana, niech będzie wyklęty. Maranatha. Łaska Pana Jezusa [niech będzie] z wami! Miłość moja z wami wszystkimi w Chrystusie Jezusie”.

Biblia w sztuce