Na I planie ruiny synagogi w Kafarnaum, w tle kościół zbudowany na pozostałościach po domu św. Piotra.

Tekst w przekładzie Biblii Tysiąclecia (wyd. V)

8,1 Gdy zszedł z góry, postępowały za Nim wielkie tłumy. 2 A oto podszedł trędowaty i upadł przed Nim, mówiąc: «Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić». 3 [Jezus] wyciągnął rękę, dotknął go i rzekł: «Chcę, bądź oczyszczony!». I natychmiast został oczyszczony z trądu. 4 Jezus powiedział do niego: «Uważaj, nie mów [o tym] nikomu, ale idź, pokaż się kapłanowi i złóż ofiarę, którą przepisał Mojżesz, na świadectwo dla nich».

5 Gdy [Jezus] wszedł do Kafarnaum, zwrócił się do Niego setnik i prosił Go, 6 mówiąc: «Panie, sługa mój leży w domu sparaliżowany i bardzo cierpi». 7 Rzekł mu Jezus: «Przyjdę i uzdrowię go». 8 Lecz setnik odpowiedział: «Panie, nie jestem godzien, abyś wszedł pod dach mój, ale powiedz tylko słowo, a mój sługa odzyska zdrowie. 9 Bo i ja, choć podlegam władzy, mam pod sobą żołnierzy. Mówię temu: "Idź!" - a idzie; drugiemu: "Przyjdź!" - a przychodzi; a słudze: "Zrób to!" - a robi». 10 Gdy Jezus to usłyszał, zdziwił się i rzekł do tych, którzy szli za Nim: «Zaprawdę, powiadam wam: U nikogo w Izraelu nie znalazłem tak wielkiej wiary. 11 Lecz powiadam wam: Wielu przyjdzie ze Wschodu i Zachodu i zasiądą do stołu z Abrahamem, Izaakiem i Jakubem w królestwie niebieskim. 12 A synowie królestwa zostaną wyrzuceni na zewnątrz - w ciemność; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów». 13 Do setnika zaś Jezus rzekł: «Idź, niech ci się stanie, jak uwierzyłeś». I o tej godzinie jego sługa odzyskał zdrowie.

14 Gdy Jezus przyszedł do domu Piotra, ujrzał jego teściową, leżącą w gorączce. 15 Ujął ją za rękę, a gorączka ją opuściła. Potem wstała i usługiwała Mu.

16 Z nastaniem wieczora przyprowadzono Mu wielu opętanych. On słowem wypędził [złe] duchy i wszystkich chorych uzdrowił. 17 Tak oto spełniło się słowo proroka Izajasza: On wziął na siebie nasze słabości i nosił nasze choroby.

Krytyka tekstu

Kontekst i kompozycja

Ewangelista Mateusz w rozdziałach 8 i 9 przedstawia działalność Jezusa, który uwalnia ludzi od zła fizycznego i duchowego. Mateusz próbuje skierować uwagę czytelnika na Jezusa, którego słowo: chcę i dotknięcie wywołują zbawienny rezultat.

Opisane przez Ewangelistę wydarzenia w 8,1-17, a więc uzdrowienie trędowatego, sługi setnika oraz teściowej Piotra, są ściśle ze sobą powiązane, co potwierdzają występujące w nich słowa klucze: przychodzić/wchodzić (ww. 2 i 5), mówić… Panie (ww. 2 i 5), wyciągać/ująć za rękę (ww. 3 i 15), iść (ww. 4.13), tłumy idące za Jezusem (1.10), słowo Jezusa, które ma moc (ww. 8.16). Z opowiadaniami łączy się cytat Izajaszowy w 8,17 (poprzez termin: choroba), który interpretuje i kończy pierwszą sekcję.

Struktura fragmentu Mt 8,1-17 przedstawia się następująco:

1. uzdrowienie trędowatego (8,1-4): wprowadzenie (w. 1), czyn i słowo trędowatego (w. 2), czyn i słowo Jezusa (w. 3ab), stwierdzenie cudu (w. 3c) oraz polecenie Jezusa o charakterze pozytywnym i negatywnym (w. 4)
2. uzdrowienie sługi setnika z Kafarnaum (8,5-13): spotkanie setnika z Jezusem i jego prośba (ww. 5-6), odpowiedź Jezusa (w. 7), wypowiedź setnika (ww. 8-9), wypowiedź Jezusa, który pochwala wiarę poganina i gani niewierność Izraela (w. 10), logion o odrzuceniu Izraela (ww. 11-12), wypowiedź finalna Jezusa i uzdrowienie chorego (w. 13)
3. uzdrowienie teściowej Piotra (8,14-15): wprowadzenie (w. 14), czynność Jezusa (w. 15a), uzdrowienie i jego konsekwencje (w. 15bc)
4. summarium na temat działalności terapeutycznej Jezusa (w. 16): okoliczności chronologiczne (w. 16a) oraz działalność terapeutyczna (w. 16 bc), zakończone cytatem z księgi proroka Izajasza (Iz 53,4) w wersecie 17.

Gatunek literacki

Mt 8,1-15 zawiera trzy opowiadania o uzdrowieniach dokonanych przez Jezusa. Celem opowiadań jest wywołanie zdziwienia i refleksji wśród słuchaczy. Celem ukazania cudów Jezusa jest obudzenie wiary wśród słuchających Go tłumów. Bez wiary bowiem nie można zrozumieć cudownych znaków oraz uwielbiać Boga, który działa w Jezusie Chrystusie.

Mt 8,16-17 to summarium, a więc streszczenie, podsumowanie, które potwierdza i wzmacnia stereotypowy sposób narracji.

Orędzie teologiczne

- tłum zwraca się do Jezusa, używając tytułu: Panie, który odnoszono do Boga (8,2.6.8). Zastosowanie go w odniesieniu do Jezusa akcentuje Jego godność jako Mesjasza-Zbawiciela. Jezus to Sługa, który uwalnia od słabości (8,17)

- trędowaty padł na twarz przed Jezusem, oddał pokłon należny Bogu i tym, którzy w Jego imieniu pełnią władzę. Oczyszczenie z trądu to nie tylko przywrócenie zdrowia fizycznego, ale i włączenie do wspólnoty religijnej. Uzdrowiony mężczyzna staje się dla uczniów postacią identyfikacji, tzn. w nim mogą rozpoznawać siebie. Wyciągnięta ręka Jezusa to gest zwycięstwa, ponieważ wprowadza do wspólnoty, symbolizuje silną obronę pod którą znajdują się uczniowie Jezusa.

- opowiadanie o uzdrowieniu sługi setnika ukazuje moc słowa wypowiedzianego przez Jezusa. Każdy chrześcijanin może się identyfikować z setnikiem, ponieważ jest on przedstawiony jako wzór prawdziwej pokory i wiary. Jego wiara oznacza bezwarunkowe zaufanie w moc Jezusa, które nie zniechęca się w obliczu napotkanych trudności.

- postawa setnika może wyrażać nie tylko zakłopotanie, ale również świadomość niegodności, grzeszności, bowiem zwraca się do Jezusa z prośbą, którą może uczynić tylko Bóg.

- setnik ukazuje, że królestwo Jezusa ma wymiar powszechny. Staje się on zaczątkiem Kościoła wśród pogan, którzy także mogą się zbawić. Poganie, którzy wyznają wiarę w moc Bożych słów i czynów Jezusa, stają się uczestnikami królestwa niebieskiego.

- ukazane proroctwo Izajasza w Mt 8,17 pieczętuje misję mesjańską działalności Jezusa, stając się kluczem do lektury opisanych wydarzeń. To, co zapowiedział prorok, wypełnia się w osobie Jezusa Chrystusa.

- Jezus pierwszego uzdrowienia dokonał zbliżając się do miasta Kafarnaum. Dotknął On trędowatego, żyjącego na marginesie ludzkiej społeczności. Potem, wstępując do miasta uzdrowił na odległość swoim słowem sługę setnika. Na koniec leczy w domu chorą kobietę przez dotknięcie. Trzy historie podkreślają wielką moc Jezusa, dzięki której jest On w stanie uzdrowić każdego człowieka. Znaczenie uzdrowień polega na tym, że świadczą one o Jezusie. Choroba nie jest największym problemem człowieka, ale grzech, który oddala od Boga.

Ojcowie Kościoła

«Panie, jeśli chcesz, możesz. Nie prosi Go zwyczajnie, lecz – jak opisuje inny Ewangelista – z wielkim zapałem i na klęczkach, ze szczerą wiarą i odpowiednim mniemaniem o Nim. Nie powiedział: „Gdy poprosisz Boga”, ani „Gdy się pomodlisz”, lecz: „Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić”. Nie powiedział: „Panie, oczyść mnie”, lecz wszystko powierza Jemu, Jego czyni panem swego uzdrowienia i świadczy, że On posiada wszelką moc. Ktoś zapyta: a co, jeśli zdanie trędowatego było fałszywe? To należało je usunąć, zganić i sprostować. Czy tak jednak uczynił? Nie, ale wręcz przeciwnie: potwierdza i akceptuje to, co [trędowaty] wyrzekł». Jan Chryzostom, Homilie na Ewangelię według św. Mateusza XXV, 1.

Inne wypowiedzi Ojców Kościoła można znaleźć w publikacji: T. Kołosowski (red.), Ojcowie Kościoła komentują Biblię, Nowy Testament, T. 1a, Ewangelia według św. Mateusza 1-13, Ząbki 2011, s. 170-177.

Kultura i sztuka

Chrystus uzdrawiający teściową Piotra, autor: John Bridges

Jezus i centrurion w kafarnaum (Mt 8,5), miniatura z Codex Egberti, Trier, Stadtbibliothek.

Życie i nauczanie Kościoła

KKK 548 Znaki wypełniane przez Jezusa świadczą o tym, że został posłany przez Ojca. Zachęcają do wiary w Niego. Tym, którzy zwracają się do Jezusa z wiarą, udziela On tego, o co proszą. Cuda umacniają więc wiarę w Tego, który pełni dzieła swego Ojca; świadczą one, że Jezus jest Synem Bożym, Mogą jednak także dawać okazję do "zwątpienia" (Mt 11, 6). Nie mają zaspokajać ciekawości i magicznych pragnień. Mimo tak oczywistych cudów Jezus jest przez niektórych odrzucany; oskarża się Go nawet o to, że działa mocą złego ducha.

Refleksja i modlitwa

Jezus ma wielką moc. Jest w stanie uzdrowić ludzkie serce z wszelkiej słabości i niemocy. Wypowiedziane przez Jezusa słowo nie ma barier w czasie i przestrzeni. Potrzeba jednak naszej wiary, aby mógł dokonać się cud. Prośmy Pana o dar otwartych serc, abyśmy potrafili bezgranicznie zawierzyć Jemu naszą przeszłość, dziś i jutro.

Lektura poszerzająca

 R. Bartnicki, Problematyka cudów Jezusa we współczesnej egzegezie w: Warszawskie Studia Teologiczne 24/2 (2011), s. 53-80.

(https://pwtw.pl/wp-content/uploads/wst/24-2/Bartnicki.pdf)

J. Najda, Opowiadania o cudach w Ewangelii wg św. Mateusza w: Studia Teologiczne. Białystok – Drohiczyn – Łomża, 32 (2014) s. 9 – 23.

(http://studiateologiczne.pl/do_pobrania/st32_2014/STUDIA%20TEOLOGICZNE_01.pdf)

Opracowanie: ks. Tomasz Krzysztofiak, Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie