Niech zstąpi Duch Twój

i odnowi oblicze ziemi. 

Zamieszczamy nowotestamentalno - patrystyczne preparacje do homilii na psalm responsoryjny z Uroczystości Zesłania Ducha Świetego. 

 Psalm 104[103],1.24ac.29b-31.34

1. Kwestie literackie

Psalm 104[103] należy do hymnów wielbiących moc stwórczą Boga.

Można wyróżnić w nim następujace części:

1. Zachęta do wielbienia Pana – Boga nad całym swiatem (w. 1-4)

2. Stworzenie lądów i utrwalanie ich (w. 5-9)

3. Stworzenie strumieni i panowanie nad nimi (w. 10-18)

4. Stworzenie ksieżyca i słońca i panowanie nad nimi (w. 19-23)

5. Stworzenie zwierząt i utrzymywanie ich przy życiu (w. 24-32)

6. Deklaracja wielbienia Pana (w. 33-35)

W psalmie responsoryjnym Zesłania Ducha Świętego wykorzystane są wersety: 1.24ac.29b-31.34.

2. Lektura nowotestamentalna

nawiazania i rozwinięcia myśli

w. 24

Rz 1,20: Ewangelia objawia sprawiedliwość dla zbawienia Żydów i Greków. „Albowiem gniew Boży ujawnia się z nieba na wszelką bezbożność i nieprawość tych ludzi, którzy przez nieprawość nakładają prawdzie pęta. To bowiem, co o Bogu można poznać, jawne jest wśród nich, gdyż Bóg im to ujawnił. Albowiem od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty - wiekuista Jego potęga oraz bóstwo - stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła, tak że nie mogą się wymówić od winy. Ponieważ, choć Boga poznali, nie oddali Mu czci jako Bogu ani Mu nie dziękowali, lecz znikczemnieli w swoich myślach i zaćmione zostało bezrozumne ich serce. Podając się za mądrych stali się głupimi”. (w.18-22) Zaczęli oddawać cześć stworzeniu i w konsekwencji popadli w zboczenia seksualne.

w. 30

Dz 3,18-21: Św. Piotr w imię Jezusa Chrystusa uzdrowił chromego od urodzenia. Tłum zbiegł się. Piotr przemawia po raz drugi po Zesłaniu Ducha Świętego. Wypomina „mężom Izraelskim”, że zabili Mesjasza. Stwierdza, że działali w nieświadomości. „Pokutujcie więc i nawróćcie się, aby grzechy wasze zostały zgładzone, aby nadeszły od Pana dni ochłody, aby też posłał wam zapowiedzianego Mesjasza, Jezusa, którego niebo musi zatrzymać aż do czasu odnowienia wszystkich rzeczy, co od wieków przepowiedział Bóg przez usta swoich świętych proroków”. (w. 19-21)

Tt 3,5: „Gdy zaś ukazała się dobroć i miłość Zbawiciela, naszego Boga, do ludzi, nie ze względu na sprawiedliwe uczynki, jakie spełniliśmy, lecz z miłosierdzia swego zbawił nas przez obmycie odradzające i odnawiające w Duchu Świętym, którego wylał na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, Zbawiciela naszego, abyśmy, usprawiedliwieni Jego łaską, stali się w nadziei dziedzicami życia wiecznego”. (w. 4-7)

Ef 4,21-24: Nie nalezy postępować jak poganie, którzy popadli w rozpustę. „Słyszeliście przecież o Nim i zostaliście pouczeni w Nim - zgodnie z prawdą, jaka jest w Jezusie, że - co się tyczy poprzedniego sposobu życia - trzeba porzucić dawnego człowieka, który ulega zepsuciu na skutek zwodniczych żądz, odnawiać się duchem w waszym myśleniu i przyoblec człowieka nowego, stworzonego według Boga, w sprawiedliwości i prawdziwej świętości”. (w. 21-24)

Rz 12,2: „A zatem proszę was, bracia, przez miłosierdzie Boże, abyście dali ciała swoje na ofiarę żywą, świętą, Bogu przyjemną, jako wyraz waszej rozumnej służby Bożej. Nie bierzcie więc wzoru z tego świata, lecz przemieniajcie się przez odnawianie umysłu, abyście umieli rozpoznać, jaka jest wola Boża: co jest dobre, co Bogu przyjemne i co doskonałe”. (w. 1-2)

3. Myśl Ojców

w. 24

Orygenes – św. Hieronim: „'Jakże wspaniałe są dzieła Twoje Panie'. Prorok przemawia w natchnieniu. Nie wiedząc, jak ma chwalić Pana, powiedział: 'Jakże wspaniałe są dzieła Twoje Panie'. Twoje dzieła przekraczaja ludzkie pojmowanie. [...] 'Ziemia jest pełna Twojej własności'. Istotnie wszystkie dzieła Pana pełne są mądrości. Oto bowiem widzimy, że mrówka wie, kiedy nadejdzie zima i gromadzi sobie pokarm, a maleńki komar ma oczy, brzuch i wszystkie członki, tak jak my je mamy, tak samo pchła i inne żyjątka; widzimy też, iż słoń, tak ogromne zwierze, ma oczy, nozdrza, nogi, brzuch, tak jak my i w tych samych miejscach; widzimy, jak pszczoła robi miód i wosk: czyż to wszystko nie jest godne podziwu i pełne mądrości”. (Tractatus sive homiliae in Psalmos)

Św. Augustyn: „'Ziemia napełniona jest Twoim stworzeniem'. Jakim stworzeniem Twoim napełniona jest ziemia? Wszelkimi drzewami i owcodajnymi roślinami, zwierzętami i bydłem. A także i całym rodzajem ludzkim ziemia napełniona jest stworzeniem Bożym. Widzimy, znamy, czytamy, rozpoznajemy, chwalimy i tu głosimy. Nie stać nas na wychwalenie dostateczne na tyle, na ile przeobficie przepełnia serce nasze na skutek przypatrywania się temu wszystkiemu. Szczególną uwagę jednak powinniśmy skierować na to stworzenie, o którym wyraził się Apostoł: 'Jeżeli więc coś pozostaje w Chrystusie, jest nowym stworzeniem. To co dawne, minęło, a oto wszystko stało się nowe' (2 Kor 5,17). Co 'dawne minęło'? Pośrod pogan wszelkie bałwochwalstwo, a wśród samych Żydów wszelka niewola prawa, wszelkie owe ofiary zapowiadające ofiarę obecną. Wiele było wówczas starości człowieka. Przyszedł odnowiciel swego dzieła, przybył, aby swoje srebro stopić, żeby wybić swoją monetę. Oczekujemy zatem zapełnienia ziemi przez chrześcijan wierzących w Boga, odwracających się od poprzednich nieczystości i bałwochwalstwa, od nadziei minionej do nadziei nowiego wieku. A oto jeszcze nie dokonało się to w rzeczywistości, a już osiągneliśmy to w nadziei, i dzięki tej właśnie nadziei śpiewamy słowami: 'Ziemia napełniona jest Twoim stworzeniem'. Śpiewamy to nie będąc jeszcze w ojczyźnie, nie zaznając jeszcze przyrzeczonego spokoju, kiedy jeszcze nie zostały wzmocnione zasuwy bram Jeruzalem (zob. Ps 147,13). Będąc jeszcze w okresie pielgrzymowania i wpatrując się w cały ten świat, widząc jak ludzie zewsząd biegną do wiary, lękając się piekła, wzgardziwszy śmiercią, umiłowawszy życie wieczne, wzgardziwszy obecnym życiem i napełnieni radością z oglądania takiego widowiska, wołamy: 'Ziemia napełniona jest Twoim stworzeniem'. (Ennarrationes in Psalmos)

w. 30

Orygenes – św. Hieronim: „'Wyślesz swego Ducha, a będą stworzone'. W dniu konca świata. Jeśli Bóg stwarza, jest Bogiem; stwarza bowiem tak samo, jak Ojciec”. (Tractatus sive homiliae in Psalmos)

Św. Augustyn: „Rozważ też to, co czytamy dalej: ' Wypuścisz Twe tchnienie/Twego Ducha, a będą stworzeni'. Zabierzesz ich tchnienie/ducha, wypuścisz Twojego : „Zabierzesz im tchnienie/ducha”, nie posiadają własnego. 'Błogosławiani ubodzy duchem', ale nie są opuszczeni, 'ponieważ ich jest królestwo niebieskie' (Mt 5,3). Nie chcieli posiadać własnego ducha, mają ducha Bożego. W taki bowiem sposób wyraził się do przyszłych męczenników: „Kiedy was schwytają i postawią przed sędziami, nie obmyślajcie co, albo w jaki sposób będziecie przemawiać. Wszak to nie wy będziecie mówili, ale Duch Ojca waszego przez was mówić będzie' (Mt 10,19-20). Nie przypisujcie sobie męstwa. Jeżeli jest wasze, powiada, to nie ma mego. Jest upór, a nie męstwo. 'Zabierasz im tchnienie i zginą, a obrócą się we własny proch. Wypuścisz Twe tchnienie, a będą stworzeni'. 'Jesteśmy bowiem Jego dziełem', powidział Apostoł, 'stworzeni do dobrych czynów' (Ef 2,10). Z Jego tchnienia otrzymaliśmy łaskę, żebyśmy żyli dla sprawiedliwości, ponieważ Bóg usprawiedliwia bezbożnego (por. Rz 4,5). 'Zabierzesz im tchnienie/ducha i zginą. Wypuścisz Twe tchnienie/Twego Ducha, a będą stworzeni i odnowisz oblicze ziemi', to znaczy nowym ludziom wyznającym to, że zostali usprawiedliwieni nie przez siebie, ale dzięki łasce Bożej w nich. Popatrz jakimi są ci, przez których odnowione zostało oblicze ziemi. Paweł powiedzial: 'Trudziłem się więcej niż wszyscy inni'. Pawle, co mówisz? Pomyśl czy to ty, czy to Twój duch. 'Nie ja', powiada, 'ale łaska Boża ze mną' (1 Kor 15,10).
Więc cóż? Skoro zabierze tchnienie nasze, obrócimy się we własny proch, wpatrując się z pożytkiem we własną słabość po to, żeby po otrzymaniu Jego tchnienia zostać odtworzonymi. Popatrz, co dalej: 'Chwała Pańska niechaj trwa na wieki”. Nie twoja, nie moja, nie tego czy owego: 'Chwała Pańska niech trwa', nie do czasu, ale 'na wieki. Pan radować się będzie w dziełach swoich'. Nie w twoich, ponieważ i uczynki twe jeżeli złe, to skutkiem twojej nieprawości, a jeśli dobre to dzięki łasce Boga. 'Pan radować się będzie w dziełach swoich'. (Ennarrationes in psalmos)