W projekcie „Słowo blisko Ciebie” zatrzymujemy się nad czterema księgami Pięcioksięgu, czyli Tory. Są nimi: Księga Wyjścia, Liczb, Kapłańska i Powtórzonego Prawa.
Księga Wyjścia
Nazwa księgi pochodzi od tłumaczy Septuaginty (LXX), którzy pod terminem exodus rozumieli wyjście Izraelitów z niewoli w Egipcie. De facto jednak o wyjściu z Egiptu mówi jedynie pierwsza część księgi (1,1-15,21), natomiast pozostałe trzy części dotyczą wędrówki ku górze Synaj (15,22-18,27), przymierzu zawartemu na Synaju (19,1-24,18), odstępstwa Izraela i odnowy przymierza (25,1-40,38). Fabuła kontynuuje wątek Księgi Rodzaju: mówi o życzliwym przyjęciu przez faraona ojca i braci Józefa; szybki rozwój całego rodu spowodował przestrach Egipcjan, stąd wszczęto prześladowania Izraelitów. Bóg zesłał wybawiciela w osobie Mojżesza, który wyprowadzając naród wybrany z niewoli, przeprowadził go przez pustynię, na której zawarte zostało przymierze z Bogiem, aż do ziemi Kanaan. Badania archeologiczne datują wyjście Izraelitów z Egiptu na XIII w. przed Chr. Porównanie przymierza synajskiego z przymierzami hetyckimi wskazuje na jego starożytność nie tylko co do treści, ale i formy. W dzieło włączone zostały różne tradycje, pochodzące przypuszczalnie z różnych sanktuariów izraelskich. Najstarsze jego części sięgają być może czasów Dawida i Salomona, najmłodsze z czasów niewoli babilońskiej. Księga wyjaśnia początki Święta Paschy czy Święta Namiotów. Kontynuując myśl teologiczną Księgi Rodzaju, Księga Wyjścia podkreśla wiarę monoteistyczną oraz fakt przymierza. Ten ostatni jest jednym z zasadniczych aktów konstytutywnych narodu wybranego.
Księga Kapłańska
Tłumacze Septuaginty nadali księdze Kapłańskiej tytuł Leuitikon, czyli Księga Lewicka, z tego powodu, że zawiera ona liczne przepisy dotyczące kultu sprawowanego przez kapłanów i lewitów. Zasadniczo księga zawiera przepisy prawne i liturgiczne dotyczące ofiar (1-7), przepisy o czynnościach kapłańskich Aarona (8-10), o czystości rytualnej (11-16) oraz prawo świętości (17-26)[1]; dodatkiem jest rozdział 27, który mówi o taksach dla osób, które chciałyby ofiary w naturze zamienić na ofiary pieniężne. Autorzy księgi troszczą się o poziom życia moralnego narodu wybranego i o sprawowany kult. Tradycje tu zawarte sięgają czasów Mojżesza, choć samo dzieło wywodzi się z kręgów kapłańskich. Wydaje się, że najstarszą część stanowi tzw. kodeks świętości (17-26), w którym największy nacisk położony został na czystość moralną i rytualną. Ostateczna redakcja księgi nastąpiła przypuszczalnie na początku V w. przed Chr. Dzieło podkreśla transcendencję Boga, który jest całkowicie inny (czyli święty) niż stworzenie.
Księga Liczb
W LXX księga nosi nazwę Arithmoi, w Vlg – Numeri. W toku narracji przeplatają się opowiadania o wydarzeniach podczas wędrówki Izraelitów przez pustynię z zestawami praw i przepisów. Zasadniczo wyróżnia się w dziele trzy części: wędrówka przez pustynię Synaj (1,1-10,10), przez pustynię Kadesz (10,11-22,1) i w kierunku Moabu (22,2-36,13). Ostateczną redakcję księgi należy datować na ostatni etap rozwoju tradycji kapłańskiej, czyli na czasy Ezdrasza. Teologiczne znaczenie dzieła zasadza się na ukazaniu konsolidacji dwunastu pokoleń Izraela wokół Namiotu Spotkania, który da początek przyszłemu przybytkowi. Do służby kultycznej przeznaczeni są członkowie pokolenia Lewiego. Wszelka niewierność Bogu zostaje ukarana; kara ta dotyka w pewnym sensie także samego Mojżesza i Aarona, którzy nie będą uczestniczyli w zasiedlaniu Kanaanu.
Księga Powtórzonego Prawa
W LXX i Vlg księga nosi tytuł Deuteronomium. Już sama nazwa wskazuje na to, że zawiera ona liczne prawa i przepisy. Utrzymana jest jednak w tonie kaznodziejskim. Składa się z następujących części: rozdziały wprowadzające (1-4), wstęp historyczny i pouczenie (5-11), nakazy prawne (12-26), błogosławieństwa i przekleństwa (27-34). Powstawanie dzieła wiąże się nierozerwalnie z odnowieniem przymierza, do którego lewici przygotowywali cały naród. Pierwotny trzon księgo zawdzięcza swą redakcję królowi Ezechiaszowi, następnie redakcji podjęli się kapłani żyjący za czasów Jozjasza, a ostateczna redakcja przypada na lata niewoli babilońskiej. Teologia dzieła oscyluje wokół idei przymierza i wybrania narodu izraelskiego. Przymierze jest wzajemnym zobowiązaniem obydwu stron: Bóg obiecuje troskę o swój naród, Izraelici zaś winni zachować Prawo wyrażone w Dekalogu i szczegółowych przepisach dotyczących życia moralnego i kultycznego.
Serdecznie zapraszamy na komentarz wprowadzający!
