POTĘGA BIBLII (CZĘŚĆ 7.): PODZIAŁ NA ROZDZIAŁY I WERSETY

(opublikowano: "Nowy Łowiczanin" nr 8 [20. lutego 2020], s . 19)

Obecnie każde wydanie Biblii oprócz podziału na księgi ma także podział na rozdziały i wersety. To ułatwia odnalezienie szukanego fragmentu i lekturę tekstów biblijnych. Taką wersyfikację spotykamy także w innych obszernych dziełach jak eposy Homera, „Dzieje” Herodota czy „O wojnie galijskiej” Juliusza Cezara. Nie jest to jednak inwencja wspomnianych autorów.

Żaden z autorów starożytnych nie pisał swoich dzieł, dokonując samemu wewnętrznej cezury, stosując numerację zdań bądź wersetów. Przykładowo podział „Dziejów” Herodota na dziewięć ksiąg jest późniejszym odniesieniem do tyluż muz, które miały dopomagać ojcu historii w tworzeniu jego wielkiego dzieła. Wprowadzona później wersyfikacja miała ułatwić poruszanie się po obszernych tekstach z czasów starożytności. Dotyczy to także Biblii.

Początkowo zapis tekstów biblijnych spisywanych w języku hebrajskim czy greckim nie miał odstępów między wyrazami. Litery stawiano jedna za drugą. Podział na wyrazy jest czymś wtórnym i został wprowadzony przez kopistów. Była to pierwsza próba interpretacji Biblii i ustalenia jej zgodnej wersji. Czasami pojawiały się możliwości podwójnego podziału tekstu. Na przykład w Księdze Amosa rozdziale 7., wersecie 4. pierwotny zapis: QR’LRBB’Š podzielono na QR’ LRB B’Š („przywołuje na sąd ogień”). Istnieje jednak możliwość innego podziału tego zdania: QR’ LRBB ’Š („przywołuje deszcz ognia”). Co może przesądzić o pewności wyboru takiego a nie innego podziału? Służą temu m.in. starożytne przekłady Biblii. W przypadku wspomnianego wersetu wszystkie główne tłumaczenia, o których była mowa w cz. 5. cyklu „Potęga Biblii” (LXX, Targumy, Peszitta, Vulgata), zgodnie przyjmują wersję: „przywołuje na sąd ogień”.

Ciągły zapis poszczególnych ksiąg biblijnych utrzymywał się przez pierwsze wieki chrześcijaństwa. Jeżeli dokonywano podziału, to dzielono na mniejsze lub większe jednostki wzorem podziału Tory na parsze w judaizmie. Dopiero Stefan Langton (1150-1228), angielski duchowny i uczony, arcybiskup Canterbury, podzielił Stary i Nowy Testament na rozdziały w 1206 r. Jest on także autorem sekwencji „Przybądź, Duchu Święty” oraz jednym z inicjatorów „Wielkiej Karty Swobód” (1215). Inwencja wprowadzona przez abpa Langtona przyjęła się i utrzymywała się znów przez kilka stuleci. Kolejny podział, tym razem także na wersety, wprowadził paryski drukarz, Robert Estienne (1503-1559) w wydanej u siebie wersji Nowego Testamentu (1551 r.). Jego wydanie stało się pod tym względem punktem odniesienia.

Podział na rozdziały i wersety ułatwia posługiwanie się Biblią i jest wykorzystywany w liturgii, na wykładach czy w osobistej lekturze. Przykładowo, zapis Księga Koheleta 12,1-8 oznacza, że wskazuje się na wersety od 1. do 8. w 12. rozdziale tej księgi.

ks. Mariusz Szmajdziński