POTĘGA BIBLII (CZĘŚĆ 5.): STAROŻYTNE PRZEKŁADY BIBLII

Była już mowa o językach oryginalnych Biblii. Spisywanie i czytanie ksiąg biblijnych w tych językach było możliwe w lokalnych społecznościach. Jednak gdy Żydzi tworzyli nowe diaspory, a następnie chrześcijaństwo zataczało coraz szersze kręgi w Europie, Azji i Afryce, zaszła potrzeba tłumaczenia Biblii na inne języki.

(opublikowano: "Nowy Łowiczanin" nr 6 [06. lutego 2020], s . 19)

Pierwszym wielkim przekładem Starego Testamentu jest Septuaginta (skrót: LXX, czyli 70). Jest to tłumaczenie z języka hebrajskiego na grecki. Przekład powstał w Aleksandrii (wielkim ośrodku intelektualnym) na polecenie króla Egiptu Ptolemeusza II Epifanesa (285-246). Chciał on zapoznać się religią Żydów, których było bardzo dużo w jego państwie, oraz mieć Torę w swojej bibliotece. Na jego zaproszenie przybyło z Jerozolimy do Aleksandrii 72 uczonych żydowskich, którzy na wyspie Faros w 70 dni dokonali przekładu Biblii Hebrajskiej. Stąd nazwa tego dzieła Septuaginta (po grecku 70). Zdumienie wywołał fakt, że choć każdy z nich tłumaczył osobno, to po porównaniu ich przekłady okazały się identyczne. W kanonie LXX znajdują się wszystkie księgi powstałe w hebrajskim oryginale (nazywane protokanonicznymi), a ponadto takie, które znane są jedynie z greckiego przekładu bądź powstały w tym języku (księgi deuterokanoniczne, np. Księga Tobiasza, Księga Mądrości).

Innym wielkim przekładem Starego Testamentu są Targumy – tłumaczenia na język aramejski (II-III w.). Niezwykłość tego dzieła przejawia się w tym, że bardzo często tłumacz do przełożonego tekstu dodawał swój komentarz lub wyjaśnienie. Wersje targumiczne, czyli Biblia Aramejska, zostały wręcz sakralizowane w judaizmie i cieszą się wielkim autorytetem.

Dla chrześcijaństwa bardzo ważnym przekładem jest Wulgata – dzieło św. Hieronima (348-420). Będąc sekretarzem papieża Damazego, otrzymał polecenie poprawienia przekładu Ewangelii. Był to początek dzieła, które w zdecydowanej większości powstało w „Kołysce Jezusa”, czyli w klasztorze założonym przez św. Hieronima w Betlejem, bezpośrednim sąsiedztwie Groty Narodzenia Pana Jezusa. Przekład całej Biblii na język łaciński oraz komentarze do wszystkich jej ksiąg zajęły temu wybitnemu Doktorowi Kościoła jedną trzecią życia. Wulgata jest oficjalnym tekstem Pisma Świętego Kościoła Rzymskokatolickiego.

W tym kontekście należy wspomnieć jeszcze o Pięcioksięgu Samarytańskim (przekład na Tory język samarytański), tłumaczeniu Biblii na język syryjski (nazywany Peszittą) oraz przekładach na języki koptyjski, etiopski, armeński czy arabski. Dlaczego te wszystkie przekłady są ważne dla nas, współczesnych czytelników Biblii? Otóż, autorzy tych tłumaczeń bardzo często korzystali ze starożytnych rękopisów hebrajskich, które następnie zaginęły. Były to teksty czasowo bliższe swoim oryginałom, a więc bardzo cenne.

Przekład LXX czy niektóre Targumy (Rdz, Wj, Kpł) są przełożone na język polski.

ks. Mariusz Szmajdziński