POTĘGA BIBLII (CZĘŚĆ 4.): SPOSOBY SPISYWANIA BIBLII

(opublikowano: "Nowy Łowiczanin" nr 5 [30. stycznia 2020], s . 19)

Dziś są dostępne różne wydania Biblii – od kieszonkowej wersji, którą można zabrać w podróż, po duży format, przy którym może zasiąść kilka osób do czytania. Są wydania ilustrowane, z komentarzami i przypisami oraz wersje elektroniczne Biblii. To wszystko jednak jest dalekie od pierwotnego zapisu, jaki wyszedł z ręki autorów biblijnych.

Sztuka pisania, czyli umiejętność werbalnego utrwalenia ludzkich myśli, słów, wydarzeń czy obserwacji, należy bez wątpienia do największych osiągnięć w dziejach człowieka. Przy użyciu znaków, które nazywamy literami, powstają proste notatki, umowy, listy, uczone traktaty czy arcydzieła literatury. Ewolucja alfabetów (odmiennych dla różnych narodów, kultur, społeczności, czasów) jest bardzo złożona. Równie złożony jest proces zapisu i powstawania materiałów piśmienniczych. Dobrze to widać na przykładzie Biblii.

Pomijając starożytne graffiti (rysunki lub zapisy na ścianach) pierwszym materiałem piśmienniczym był kamień. Biblia mówi o m.in. kamiennych tablicach, na których Bóg zapisał Dekalog (Wj 24,12). Są też wyraźne polecenia: „Zapisz widzenie, na tablicach wyryj, by można było łatwo je odczytać” (Ha 2,2). Taki zapis był bardzo trudny, (używano dłuto i młotek), i czasochłonny, a ponadto „książki” tego typu nie były mobilne. Szybciej rozpowszechniły się tabliczki gliniane. Ich wielkość dostosowywano do potrzeb praktycznych (przenoszenia, przechowywania itd.), jak i długości tekstu. Na miękkiej glinie wyciskano znaki, a następnie wypalano ją w celu utwardzenia. Ten proces zapewnił wielką trwałość zapisu. Obecnie są znane tabliczki, które mają prawie 3,5 tys. lat (eposy ugaryckie). Jeszcze prostszym środkiem były ostraka – skorupki gliniane, powstałe m.in. z rozbitych naczyń.

W Biblii znajdziemy także wzmianki o zwojach i księgach, np.: „Weź sobie zwój do pisania i napisz w nim wszystkie słowa, jakie powiedziałem do ciebie” (Jr 36,2). Początkowo zwoje były wykonywane z papirusu – wielkiego wynalazku Egipcjan, którzy za jego pomocą podbili świat. Odpowiednio przygotowana trzcina, której nie brakowało nad Nilem, stanowiła dobry materiał piśmienniczy, a ponadto teksty na nim zapisane łatwo było przechowywać i przenosić. To przyczyniło się do wzrostu piśmiennictwa i przekazywania zapisanych tekstów.

Zaborcza polityka handlowała Egiptu doprowadziła do powstania innego materiału. Król Aleksandrii Ptolemeusz V Epifanes (204-181) zaniepokojony rozwojem biblioteki w Pergamonie wprowadził embargo na papirus do tego miasta. Wobec tego Eumenes II (197-159), władca Pergamonu, był zmuszony szukać innego materiału. Wówczas okazało się, że wyprawiona skóra znakomicie nadaje się do zapisywania tekstów. Od nazwy miasta ten rodzaj materiału piśmienniczego nazwano pergaminem, który nadawał się na zwój i kodeks.

Na tych materiałach piśmienniczych powstawały pierwsze zapisy Biblii.

ks. Mariusz Szmajdziński