POTĘGA BIBLII (CZĘŚĆ 3.): JĘZYKI ORYGINALNE BIBLII

(opublikowano: "Nowy Łowiczanin" nr 4 [23. stycznia 2020], s . 19)

Nie zachował się, żaden tzw. autograf, czyli tekst, który byłby bezpośrednim dziełem autora biblijnego (tzw. hagiografa). Księgi Izajasza czy Ozeasza, Ewangelie Mateusza czy Jana albo Listy Pawła znane są jedynie z odpisów, czasami powstałych w czasach o wiele późniejszych niż żyły wspomniane postaci. Wiadomo jest jednak, w jakich językach powstawały księgi Starego i Nowego Testamentu.

W języku hebrajskim powstała większość Starego Testamentu, a dokładnie 39 ksiąg, i tyle ich jest w Biblii Hebrajskiej. Te księgi są nazywane protokanonicznymi. Hebrajski jest językiem semickim, którego początki należy datować na XIII-XII w. przed Chr. Był on językiem Izraelitów, którzy po wyjściu z Egiptu osiedli w Kanaanie. Jego specyfiką jest zapis z prawej strony do lewej oraz spółgłoskowy alfabet (zapis samogłoskowy jest o wiele późniejszy i obecnie rzadko używany w druku). Pierwsze słowo Biblii w hebrajskim zapisie wygląda następująco: בראשית [bere’szit] – „na początku” (Rdz 1,1).

Nieliczne teksty Starego Testamentu (dwa słowa w Księdze Rodzaju, jeden werset w Księdze Jeremiasza oraz obszerniejsze fragmenty Ksiąg Ezdrasza i Daniela) zostały spisane w języku aramejskim. Stał się on lingua franca starożytnego Bliskiego Wschodu. Od VI w. przed Chr. był powszechnie używany w dyplomacji, epistografii, handlu i literaturze. Mówiono nim także w czasach Chrystusa, a nawet jeszcze dziś są wspólnoty posługujące się tym językiem (m.in. Liban i Szwecja). Przykład zapisu w języku aramejskim: מנא מנא תקל ופרסין [mene mene teqel ufarsin] – „policzone, zważone i podzielone” (Dn 5,25).

I w końcu język grecki, który od czasów Aleksandra Wielkiego (druga połowa IV w. przed Chr.) zadomowił się na bardzo długi czas na terenach basenu Morza Śródziemnego. W języku grecki powstało bądź zachowało się 7 ksiąg Starego Testamentu. Są to: Księga Tobiasza, Judyty, Pierwsza i Druga Machebejska, Mądrości, Syracha, Barucha. Te księgi są nazywane deuterokanonicznymi. Ponadto, w języku greckim znajdują się dodatki w Księgach Daniela i Estery. Wszystko to zachowało się i zostało przekazane przez przekład grecki Starego Testamentu nazywany Septuagintą, o której będzie mowa później.

Nowy Testament również został napisany w języku greckim, choć niektóre pisma (Ewangelia Mateusza i Marka) mogły pierwotnie powstać w języku aramejskim. Greka Septuaginty i Nowego Testamentu to tzw. koine, czyli dialekt używany powszechnie w codziennej komunikacji. Była ona uboższa od greki, którą posługiwali się Homer, Eurypides czy Platon – wybitni pisarze klasyczni. Przykład zapisu w języku greckim: βίβλος γενέσεως [biblos geneseos] – „księga rodowodu” (Mt 1,1, pierwsze słowa Nowego Testamentu).

Chcąc czytać Biblię w oryginale, należy znać trzy języki: hebrajski, aramejski i grecki.

ks. Mariusz Szmajdziński